Ümran Avcı – Devirler, tarihler, çağlar değişir lakin olaylar ve hayatlar benzerlikler taşır. Ve yaptıkları kadar yapmadıklarından da sorumlu olan bireyler, birbirlerinin hayatını etkiler… Birinci romanı ile iki kıymetli mükafatın sahibi olan Ezgi Tanergeç, “Devridaim”de bize bu hayat kuralını kıssa ediyor. Ezgi Tanergeç imzalı Turgut Özakman Birinci Roman Ödülü’nün kazananı “Devridaim”, bu yıl 53’üncüsü verilen Orhan Kemal Roman Armağanı’nın da sahibi oldu. Farklı vakitlerde birebir yerde yaşamış insanları bahis alan muharrir “Devridaim”de okuru 2019, 1968 ve 1868 yıllarına götürüyor. Tanergeç, Moliere’in meşhur oyunundan uyarladığı “Zor Nikâhı”nı yazmakla meşgul Ahmet Vefik Paşa’yı, 1968 jenerasyonunun verdiği devrimci çabayı ve 2019’da damacanayla su taşıyan bir genci başarılı bir kurguyla bir ortaya getiriyor.
■Roman farklı vakitlerde emsal olayların yaşandığının iletisini veriyor. Romanın ismi da buradan geliyor sanırım.
Farklı vakitlerde tıpkı yerde yaşamış insanları husus alıyor “Devridaim”. Bu insanların hayat şekilleri, çabaları, verdikleri imtihanlar birbirinden o kadar farklı ki. Ancak öbür bir açıdan bakıldığında bu karakterlerin hayatları ortasındaki paralellikleri görebiliyoruz ve emsal olayların farklı periyotlarda birebir formda yaşanabildiğini fark ediyoruz. Her dönem tıpkı olan hayaller, motivasyonlar, suçluluk hisleri, vicdan azapları, aşk ve dostluğu barındıran sıcak hisler, ebeveyn ve çocuk olma hâlleri ve birbirinin hayatını farkında olmadan etkileyen beşerler. Bütün bunları daima yer değiştirip aslında hiç değişmediğini düşündüğümüz ‘su’ teması üzerinden birleştiriyoruz. Devridaim; daima dönüş, tam bir döngü manasına geliyor. Bu manada hem suyun hem de hayatların devridaimine şahit oluyoruz.
■Roman karakterlerinden biri de sadrazamlardan Ahmet Vefik Paşa. Çeviriler yapan, sanatla ilgili olan Ahmet Vefik Paşa’ya ilgi nasıl doğdu?
Ahmet Vefik Paşa 1868’de vazifede olmasa da öteki devlet adamlarına nazaran çok daha ilgi alımlı ve nev-i şahsına münhasır bir karakter. Devlet adamı olarak harikulâde vasıfları var, değişik bir mizaca sahip ve tiyatro oyunları yazan bir paşa olması üzere sıra dışı özellikler taşıyor. Bilhassa “Zor Nikâhı” yapıtıyla daha çok edebiyat derslerinden aşina olduğumuz bir isim. O yüzden Ahmet Vefik Paşa’yı yazmak istedim. Yazmaktan en çok keyif aldığım kısımlar da paşanın olduğu kısımlar oldu diyebilirim. Onu mesken hâliyle ve “Zor Nikâhı”nı yazarken hayal edip canlandırmaya çalıştım. Başka karakterlerden farklı olarak gerçek bir kişi olduğundan uzun araştırmalar yaptım. Bu araştırmalar bile çok keyifliydi. Kurgusal bir roman olduğu için ve onunla ilgili tüm ayrıntılara ulaşılamadığından daha çok başımdaki Ahmet Vefik Paşa yansıdı satırlara.
■Romandaki şu cümle üzerine de konuşalım isterim; “Keşke sözcükler insanlara zekâları, vicdanları, eğitimleri, asalet ve zarafet düzeylerine nazaran paylaştırılsa. Lisan herkese eşit verilmese, sözcükler dervişi bilgisiz karşısında, mazlumu bilgisiz karşısında aciz ve savunmasız bırakmasa…”
O kelamla başlayan uzunca bir paragraf var, bu sadece girişi. O paragraf benim çok hissederek yazdığım bir kısımdı. Sözcüklerin birtakım insanların elinde ne kadar yıkıcı, hırpalayıcı olabileceğine, âdeta keskin bir bıçak üzere bir silaha dönüşebileceğine dair bir şeyler yazmak istemiştim.
■Macit’in “Yaptıklarımız kadar yapmadıklarımızdan da sorumluyuz” kelamını de konuşmak isterim.
Evet, Macit karakteri romanın düşündürmek istediği mevzulardan birini dillendiriyor orada. Yaptıklarımız kadar yapmadıklarımız, harekete geçemediklerimiz, tahminen korktuklarımız, tahminen üşendiklerimiz ve tereddütte kalıp adım atamadıklarımızdan da sorumluyuz. Kıymetsiz üzere görünen en küçük aksiyon ya da eylemsizlik hâli kendimizi ve diğerlerini etkiliyor. Bu zincirleme etkileşim nerelere kadar varıyor ona değiniyoruz romanda.
‘Romanımın altı çizilmiş oldu’
■İlk kitapla iki kıymetli mükafatın sahibi oldunuz. Nasıl bir motivasyon oldu sizin için?
Turgut Özakman Birinci Roman Mükafatı “Devridaim”in, Bilgi Yayınevi etiketiyle okurla buluşmasına vesile olmuştu ve birinci romanlar ortasından sıyrılıp daha fazla dikkat çekmesini sağlamıştı. Bir de olağan birinci ödül olduğu için yazdıklarımın okur nezdinde olumlu bir karşılığı olabileceğinin birinci iletisini almış oldum. Bu beni çok gururlandırmış ve çok heyecanlandırmıştı. Orhan Kemal Roman Armağanı ise daha farklı hissettirdi. Her şeyden evvel Orhan Kemal ferdî roman okuma tarihime damgasını vurmuş üç müelliften biri. Ayrıyeten, ortaokuldan beri yani çok uzun bir müddettir kitaplarda Orhan Kemal Roman Armağanı ibaresini gördüğümde o romana karşı başka bir hürmet duyardım. Kesinlikle okunması gereken bir eser olduğunu düşünürdüm. Yılmaz Güney’le başlayan, Vedat Türkali, Sevgi Soysal, Zülfü Livaneli, Orhan Pamuk, Yoksul Baykurt, Necati Cumalı üzere Türk edebiyatının kıymetli isimlerine layık görülmüş bu armağan bu sene “Devridaim”e verildi. Edebiyatımızın 1970 sonrasının bir özeti üzere olan bir listede buldum kendi adımı. “Devridaim”in de altı çizilmiş oldu böylece. Küçüklüğümden beri dikkatimi çeken o ibare artık benim romanımda da var. Yeni bir müellif olarak bende büyük bir coşku yarattı.