DİYARBAKIR – Doç. Dr Vahap Coşkun hoca ile uzun vakittir görüşemiyor, memleketin ahvali üzerine hasbihal edemiyorduk. Geçtiğimiz günlerde Dicle Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin düzenlediği “Kürt Probleminde Çözümsüzlük Türkiye’ye Neler Kaybettiriyor?” başlıklı toplantıda karşılaştık. Toplantıda konuşulanlar da Türkiye’de Kürt problemi etrafında yaşananlar da kıymetliydi. Söyleşi için sözleştik.
Ancak daha biz bir ortaya gelmeden belediyelere kayyım atandı. Sıkıntının tahlili konusunda adımların atılacağı konusunda bir nebze umutlanmışken belediyelere kayyım atanması ne manaya geliyordu? Tahlile dair, varsa görüşmeler, nerede tıkanmıştı?
Konuşulacak bahis başlıkları habire birikirken Vahap Coşkun ile üniversitedeki odasında buluştuk. İncelik gösterip kendi elleriyle getirdiği hoş çayların eşliğinde yaptığımız sohbetin değerli notları aşağıda…
BAHÇELİ BİR OLAĞANLAŞMA YERİ HAZIRLADI
MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin DEM Parti sıralarına gidip eş liderle el sıkışmasından bu yana Kürt sorunu ile ilgili süratli gelişmeler oldu. Halbuki Bahçeli’nin bu cinsten bir hareket gerçekleştireceğine dair hiçbir emare yoktu. Bu, kesinlikle planlanmış bir şeydi ve yaklaşık bir buçuk aydır çok konuşuldu, tartışıldı. Tokalaşma ile başlayan süreç Kürt probleminin tahliline yönelik bir teşebbüs olarak yorumlanırken belediyelere kayyım atandı. Bahçeli, söylediklerinin ardında durduğunu söylese de alanda kuşkuların artmasının önüne geçemedi üzere duruyor. O halde herkesin sorduğu soru ile başlayalım: Neler oluyor?
Önce Bahçeli’nin durduğu yerin değerini belirtmek lazım. Bahçeli’nin yapmış olduğu hareketin gerisindeki niyet ne olursa olsun hem bu açıklamaları yapması hem de ısrarla gerisinde durması aslında Kürt problemi için bir olağanlaşma tabanı yaratıyor. Öbür birisi söyleseydi muhtemelen infial kopacak bir kelam, Bahçeli söylediğinde son derece olağanlaştı. Bu herkes için bir konuşma yeri yaratıyor. Münasebetiyle Kürt sorununu siyasetin içerisinde en ters talepleri lisana getirerek bile konuşabilmenin bir yolu açıldı. Bu kendi başına değerlidir. Ardında bölgesel dinamikler olabilir, ardında iç politik hesaplar olabilir, her ikisi birlikte olabilir. Bunlar siyasetin tabiatında olan şeyler. Fakat şu anda içinde bulunduğumuz durum, konuşma imkanının yaratılmış olmasının Kürt sorununun demokratik siyasetle çözülmesi açısından kıymetli olduğunu düşünüyorum ben. Birincisi bu. İkincisi; tahlili, yeni bir açılım sürecini konuşurken kayyım atanmasına dair iki yorumum var benim.
Birincisi şöyle; devlet ile PKK ortasında direkt yahut dolaylı bir müzakerenin olduğunu düşünüyorum. Açık kaynaklardan edindiğimiz izlenim de bu. Yani taraflar bir biçimde birbirleriyle görüşüyorlar. PKK’nin yöneticileri devletin kendilerine kimi heyetler gönderdiğini, kimi tekliflerde bulunduğunu, bu tekliflerin kendileri için kabul edilemez olduğunu birkaç sefer basınla paylaştılar. Bu haberler yayınlandı ve bu haberlere dair rastgele bir yalanlama da gelmedi. Münasebetiyle devlet ile PKK ortasında bu türlü bir irtibat var. Öcalan ile devletin görüştüğü aslında bir hadise. Münasebetiyle bu görüşme sürecinde şayet taraflar ortasında bir uyuşmazlık ortaya çıkmışsa kayyımlar bunun bir sonucu. Yani ben kayyımların atanmasını bir sürecin olmadığı biçiminde değil, süreç içerisinde bir tıkanmanın nişanesi olarak görürüm. Bir yorumum bu.
Bir de Bahçeli’nin çok süratli bir formda inisiyatifi ele alması, hükümetin AK Parti kanadında bir tasaya sebebiyet vermiş olabilir. Hasebiyle bu kayyımlarla bu suratı biraz daha kesme, inisiyatifi kendi eline alma gayreti olarak da yorumlanabilir. Hakikaten Bahçeli’nin kayyımlardan sonra yaptığı açıklamalara baktığımızda, evet genel itibariyle kayyımın atanmasına bir itiraz yok ama AK Parti kadar kayyımı sahiplenme de yok. Ortaya bir aralık koyuyor. Bilhassa Ahmet Türk üzerinden bu uzaklığını görünür hale getiriyor.
KAYYIM SİYASETİ AK PARTİ İLE MHP ORTASINDAKİ USUL FARKININ GÖSTERGESİ
Kayyımlara mesafeli durmak AK Parti ve MHP ortasındaki aranın de açılması manasına gelmez mi?
Kayyım politikası AK Parti ile MHP ortasındaki yol ve formül konusundaki bir farklılığın göstergesi olabilir. Ya da süreç içerisinde tarafların anlaşamadıklarının yahut bu türlü hususlarda uyuşmazlığın derinleştiğinin göstergesi olabilir.
Ama Erdoğan’dan, yerlerine kayyım atanan belediye liderlerine yönelik “ne idiğü belirsiz” formunda çok sert bir açıklama geldi. Üstelik yerine kayyım atanan belediye liderleri ortasında Ahmet Türk de bulunuyor ve Türk, hem Kürtler için hem de siyaset içinde saygınlığı olan bir isim. Buradan bakınca Erdoğan’ın tabirleri, şayet bir tahlil ihtimali ve iradesi varsa, yenilir yutulur cinsten değil.
Kayyım siyasetinin ardındaki münasebet ne olursa olsun hükümetin bundan istediğini elde etmesi güç. Yani kayyım siyasetine baktığınızda çok önemli manada tahribatlar yaratıyor.
Birincisi AK Parti’yi tahrip ediyor. AK Parti 8 yıldır kayyımla yönettiği çabucak her yeri kaybetti. Yani argümanı ne olursa olsun, gerçeği ne olursa olsun beşerler kayyım idaresini kabul etmediklerini sandıkta gösterdiler.
KAYYIM ATAMAK YANLIŞ BİR HAMLEYDİ
Anketler AK Partili seçmenin de kayyımlara karşı olduğunu söylüyor. Hiç kimse kendi iradesinin yok sayılmasını istemez. Vatandaşlar en temel hak ve hürriyetlerinden bir tanesi olan seçme seçilme hakkının elinden alınmasını istemez. Münasebetiyle AK Parti’ye kaybettiren bir olay kayyım.
İkincisi, Cumhur İttifakı’na da kaybettiriyor. Zira kayyım atadığınızda yalnızca bölgedeki Kürt seçmenlerin reaksiyonunu çekmiyorsunuz. Tıpkı vakitte Türkiye’nin batısında yaşayan Kürt seçmenlerin yansısını de çekiyorsunuz ve onlarla ortanıza uzaklık koyuyorsunuz. Hakikaten 2024 seçimlerine baktığınızda AK Parti ile CHP ortasında bir tercih yapmak durumunda kaldığında Kürt seçmenler gidip CHP adaylarına oy verdiler. Ve büyük kentlerin büyük bir kısmını CHP bu biçimde aldı. Yani Cumhur İttifakı’na da ziyan veriyor.
Üçüncüsü, şayet bir süreç varsa kayyım bu süreci de yaralayan, süreci zehirleyen bir atılım. Ağır bir sembolizmi var. Çatışma devrini simgeliyor. 2016’dan sonra başlayan antidemokratik uygulamaları simgeliyor. O nedenle bu atağın yapılması hakikaten insanların kuşkularını artıran bir konu. Kürt probleminin tahlilini savunanların elini zayıflatan, aslında bir sürecin olmadığını söyleyenlerin ve bunun büsbütün bir kandırmaca olduğunu tabir edenlerin elini ise güçlendiren bir öge.
Dolayısıyla hangi açıdan bakarsanız bakın bu yanlış bir ataktı. Devletin ya da iktidarın bundan arzuladığı sonucu elde etmesinin de imkanı yok. Geçmiş deneyimler bize bunu gösteriyor. Lakin bu, tabiri caizse, bir bilek güreşi. Şayet taraflar masada anlaşamazlarsa, birbirlerini istedikleri noktaya çekemezlerse her bir taraf elindeki kartı alana sürer ve bunun üzerinden başka tarafı sıkıştırmaya çalışır. Burada da bence verilen bildiri, şayet bu süreç ilerlemezse kayyım siyasetinin devam edeceği tarafındadır. Yani “bu iş burada kalmaz daha da devam edebilir” diyen bir ileti var burada. Lakin dediğim üzere, bundan rastgele bir halde olumlu bir sonucun çıkması kelam konusu değil.
Şu da dikkat alımlı: İktidar, “uygulamanın kayyım atamak olmadığını, bunun süreksiz görevlendirme olduğunu” söz ediyor. Bu telaffuzda ısrar biraz dikkat cazibeli. Bilek güreşinde istikrarlar değişebilir ve liderler misyonlarına dönebilir mi?
İki ihtimal var bence. Bir tanesi senin söylediğin, yani şayet bu süreçte işler düzgün gitmeye başlarsa kayyımdan geri dönülebilir. İkincisi, kayyım o kadar savunulamaz bir noktada ki hükümet bile bunu artık açıktan savunabilir bir durumda değil. O nedenle kayyımı ısrarla kullanmıyor. Bunun süreksiz bir görevlendirme olduğunu söz ediyor. Zira bunun ne hukuken ne siyaseten savunulabilecek bir tarafı yok. Kayyım uygulaması çok açık ve net bir halde anayasaya karşıt.
Diğer taraftan siyaseten de kabul edilemez. AK Parti bütün tarihi boyunca ulusal irade, ulusal iradenin dokunulmazlığı üzerinden bir siyaset yaptı. Artık direkt ulusal iradenin gasp edilmesinden bahsediyoruz. Yani burada tam bir gasp var. İnsanlara “siz seçim yapmasını bilmiyorsunuz” diyen bir anlayış var. Sadece belediye başkanı değil, belediye meclisinde de gerçek adamları seçemiyorsunuz, diyen bir anlayış var. Artık bunu siz demokratik siyaset içerisinde savunamazsınız. Kaldı ki 2016’nın koşulları da yok. Yani 2016 devrinde bir şiddet ortamı vardı. Bir darbe teşebbüsü gerçekleşmişti ve orada hükümet fevkalâde hal periyodunda her türlü inanılmaz maddeyi geliştirebilecek bir ruhi atmosfere sahip olmuştu. Bu türlü bir atmosfer vardı. Lakin şu anda o denli bir atmosfer de yok. O atmosferde insanları ikna etme talihi da vardı biraz. Kürtleri değil lakin.
Mesela o atmosferden dolayıdır ki örneğin bu kayyımlara getirilen düzenlemeye karşı da Anayasa Mahkemesi’ne gidilmedi. HDP ve HDP belediyeleri ile ortak görünmekten imtina etti öbür muhalefet partileri. Lakin şu anda o denli bir durum da yok. Haklarında kayyım tasarrufu yapılan belediye liderlerinin türel durumlarında hiçbir değişiklik yok. Yani Ahmet Türk’ün 31 Mart’taki durumu ne ise şimdiki durumu da o denli. Başka belediye liderleri için de birebiri. O vakit bunun bir hukuksal münasebet değil, külliyen bir siyasi münasebet olduğu çok net bir formda ortaya çıkıyor.
Savunulabilecek bir durum değil iktidar açısından. Bu tabirleri kullanmaları, kayyımdan kaçınmaları, süreksiz görevlendirme demelerinin en değerli sebeplerinden bir tanesi bu olsa gerek.
BAHÇELİ CİNİ ŞİŞEDEN ÇIKARDI
Konuşmamızın başında, Bahçeli’nin tokalaşmasının Kürt probleminin konuşulmasına da yer hazırladığını söylemiştiniz. Belediyelere kayyım atanınca kim konuşmaya hamasetle teşebbüs edebilir ve fikirlerini açıklayabilir? Öte yandan televizyonlarda değeri kendinden menkul kimi stratejistler tarafından hâlâ kuzey ve doğu Suriye’ye operasyon hazırlıkları yapılıyor…
Aslında konuşuyor beşerler. Bana kalırsa 1 Ekim’de Bahçeli cini şişeden çıkardı ve artık ne kayyım uygulamaları ne de Suriye’ye operasyon yapılması ve ona yönelik senaryolar bu cini tekrar şişeye koymaya yetmez. Bakın 1 Ekim’den beri bütün medyada Kürt problemi tartışılıyor. Olumlu olumsuz. Bütün parti kümelerinde, siyasi parti başkanlarının öncelikle bu mevzuda ne diyeceğine dikkatler kesiliyor. Bütün gazete köşelerinde, bütün internet sitelerinde bu bahis tartışılıyor. Münasebetiyle Bahçeli o denli bir çıkış yaptı ki bu artık konuşmanın önünü kesebilecek bir durum değil.
Kayyım uygulamalarına yönelik tenkitler de tıpkı halde bence bu tartışmayı harlayan bir şey. Bir taraftan tahlil süreci diyeceksiniz, bir taraftan kayyım atayacaksınız. Bunun çelişkileri de medyada çok ağır bir biçimde tartışılmaya başlandı. Hükümet medyasının yahut hükümete yakın medyanın kısa bir müddet içerisinde tarafını değiştirmesi biraz sıkıntı olabilir. Hala eski alışkanlıklar, eski argümanlar üzerinden bu bahisleri savunabilir. Lakin bunun da ötesinde değişik bir medya da var. Muhalefet medyası var, internet medyası var. Oralarda bu bahislerin çok detaylı bir halde tartışıldığına da şahit oluyoruz. Yani iktidara yakın medyalarda bu husus şimdi gerçek manasıyla, bütün boyutlarıyla tartışılmıyor. Bu çok şaşırtan değil. Lakin Türkiye bu manada sahiden de konuşan bir ülke. Her tarafta bu mevzular bir biçimde konuşuluyor. O nedenle ben ne bir kayyım uygulamasının ne öbür bir biçimde verilecek gözdağlarının bu mevzunun konuşulmasını zorlaştıracağını düşünmüyorum.
“1 Ekim’de Bahçeli cini şişeden çıkardı ve artık ne kayyım uygulamaları ne de Suriye’ye operasyon yapılması ve ona yönelik senaryolar bu cini tekrar şişeye koymaya yetmez.” İNSANLAR SORUNUN SİYASET İÇİNDE ÇÖZÜLMESİNİ İSTİYOR
Diyarbakır’dan bakarsak, geçmiş tecrübeler temkinli olmayı zarurî kılıyor güya. Devletin talebi ve nezaretinde İmralı’ya, Kandil’e giden siyasetçiler, süreç ortadan kaldırılınca ya mahpusa düştüler ya da sürgündeler. Bu temkinlilik hali de daha çok bu tecrübeyle ilgili. İnsanın başı karışıyor, bu hafızayla bu ismi konmamış süreç nasıl ilerleyecek?
Şunu söyleyeyim, 2015’ten sonra yaşananlar elbette insanlardaki temkin hissini artıran bir tablo ortaya çıkardı. Zira o süreçten sonra hem siyasi hem hukuksal hem iktisadi alanda beşerler çok önemli yıkımlarla karşı karşıya geldiler. O nedenle biraz daha temkinli davranmaları doğal bir sebep. İkinci bir sebep, şimdi taraflar tarafından da doğrulanmış bir süreç yok. Kimse süreci açık bir biçimde dillendirmiyor. O nedenle beşerler temkinli bir halde bakıyorlar, ne olup biteceğini görmek istiyorlar. Fakat sokakta dolaştığınızda insanların çok meraklı bir biçimde süreci gözlediğini de görüyorsunuz. Bu da doğal. Zira artık bu çatışmalardan, bu çatışma ikliminden yorulan bir toplumsal ruh hali var. Bu sıkıntının bir formda siyasete evrilmesini ve siyaset içerisinde çözülmesini istiyorlar. Münasebetiyle siyasete kapı aralayacak her türlü teşebbüse bir kredi tanımaya hazırlar. Bütün o olumsuz hafızaya karşın ben bir buçuk aylık tartışmaya baktığımda aslında geride kalan sekiz sene içerisinde düşünülemeyecek bir durumla karşı karşıyayız. Herhalde 1-2 ay evvel kimse Bahçeli’nin Öcalan’ın gelip Meclis’te konuşmasını isteyeceğini düşünemezdi. Artık o tartışılıyor. İşte umut hakkı tartışılıyor. PKK’li yöneticilerin tüzel durumlarının ne olacağı tartışılıyor. Suriye’deki yapılanma ile Türkiye ortasında nasıl bir ilgi kurulabileceği tartışılıyor vs. Geçen gün bir toplantıda “Eğer bir süreç olacaksa bu sürece ait bir yasal düzenleme yapılsın ki beşerler rahat rahat konuşabilsinler” denildi. Artık yasal düzenleme yapılabilir lakin bunun bir garantisi yok. Daha sonra siyasi hava değiştiğinde o maddeyi farklı bir biçimde yorumlar, istediğinizi içeri koyar, istediğinizi dışarıda tutarsınız. İşte aslında o yasal düzenlemeyi geniş bir halde yorumladığınızda Demirtaş’ın da istifade etmesi lazım. Tıpkı biçimde bu işten ötürü ceza almış olan herkesin bundan istifade etmesi lazım.
Ama o denli uygulanmadı bildiğiniz üzere. O nedenle bu cins süreçler kaçınılmaz bir biçimde risk içerir. Laboratuvar ortamında olmaz bu işler.
SÜRECİN RİSKLERİNE KARŞIN SORUMLULUK ALACAK İNSANLARA MUHTAÇLIK VAR
Yani yeniden bu riskleri göze alacak mert insanlara muhtaçlık var. Konuşacak, sorumluluk alacak insanlara gereksinim var. İnsanlardan çok gözü pek olmalarını bekleyemeyiz. Bu türlü bir talebimiz de olmaz lakin sorumluluk alacak beşerler, bir sorumluluk hissiyatıyla konuşacak olan beşerler her vakit çıkar. Bu süreçte de çıkacaktır kaçınılmaz olarak.
2013’teki süreçte oluşturulan Akil Beşerler heyeti içinde yer almıştınız ve o vakit da yasal bir düzenleme yapılmıştı lakin pek bir işe yaramadı.
Aslında o periyotta bu yasa kamu vazifelileri için çıkartıldı. Zira kamu görevlilerinde şöyle bir tasa vardı, “Biz bu süreç içerisinde birtakım faaliyetlerde bulunacağız, kararlar alacağız. Daha sonra bu kararlar bizim aleyhimize kullanılıp mahkum edilmemize sebebiyet verebilir.” O nedenle bu süreç içerisinde yer alacak bütün herkesin süreç dahilinde yaptığı işlerden bir biçimde koruyan bir yasal düzenleme yapıldı fakat o dediğin üzere herkes için uygulanmadı. Bu da bu süreçlerin en değerli risklerinden bir tanesi.
YENİ SÜREÇ ORTADOĞU’DAKİ İSTİKRARSIZLIKLA İLGİLİ
Başa dönersek, Devlet Bahçeli nezdinde devlet, neden yeni bir sürece gereksinim duydu?
Benim 2015’te tahlil süreci bittikten sonra da kanaatim şu taraftaydı: Türkiye’de bir tahlil sürecinin tekrar başlaması, Türkiye’nin içerisindeki kurallardan çok Türkiye’nin dışındaki kurallarla, bölgesel dinamiklerle yakından ilintili olacaktı.
Bugün gelinen süreçte bunun bu halde ilerlediğini görüyorum. Bence hükümetin bu adımı atmasındaki en kıymetli neden Ortadoğu’nun istikrarsızlaşmasıdır. Ortadoğu’da ne vakit bir belirsizlik çıkmışsa bu Kürt sıkıntısının hem alan olarak genişlemesine hem aktör sayısının artmasına sebebiyet veriyor. Yani 1991’de Körfez krizi olmuştu. Kürdistan bölgesi defakto olarak kuruldu. 2002’de ABD Irak’ı işgal etti ve bu defakto yapı artık tüzel bir kimliğe büründü. 2011’de Suriye’de iç savaş çıktı.
O güne kadar Suriye’nin haklar açısından en makus durumda bulunan halkı olan Kürtler birden fiili olarak yönetebilecekleri bir coğrafyaya sahip oldular. Münasebetiyle Ortadoğu’da istikrarsızlık, istikrarsızlığın geliştirdiği alanlarda Kürt sıkıntısı daha çetrefil bir hal alıyor, alanı daha genişliyor, aktör sayısı artıyor. 2013’te tahlil sürecine başlarkenki mantık da aslında buydu. O vakit bir Arap Baharı vardı. Bu Arap Baharı’ndan gelecek olan dalgalara karşı Türkiye’yi daha sağlam tutma fikri vardı. Ve o vakit tabir edilen cümle, “Biz Kürtlerle birlikte büyüyelim” biçimindeydi. Lakin o süreç akamete uğradı. Artık de o denli bir periyottan geçiyoruz. Yeniden Ortadoğu’da önemli bir istikrarsızlık var. İsrail’in başlattığı saldırganlığın nerede duracağı aşikâr değil. Bu ateşin kısa bir mühlet içerisinde İran’a ve etraf ülkelere yayılması konusunda derin bir dert var. Her devletin bu türlü bir durumda kendi durumunu gözden geçirmesi ve kendi içini daha güçlü hale getirmek istemesi doğal. Türkiye’de de şayet Erdoğan’ın tabiriyle iç cepheyi güçlendirecekseniz, yani iç cephede gözünüz artta kalmayacaksa, bunun en değerli sac ayağı hiç kuşkusuz Kürt sorunu. Siz lakin Kürt problemini çözerek, Kürt sorununu şiddetten arındırarak, Kürt sorununda silahları ortadan kaldırarak Türkiye’de bir iç tahkimat yapabilirsiniz. Zira Kürt problemi varlığını devam ettirdiği surece Türkiye’de ne ekonomik istikrarı ne demokratikleşmeyi sağlamanızın imkanı var. Yüzyıllık Cumhuriyet tarihi bize bunu net bir formda gösteriyor. Ben bu okumanın devlette belirleyici olduğunu düşünüyorum. Ve bu okuma üzerinden bir tahlil arayışına girildiği kanaatindeyim. Bunun elbette ki iç politik yansımaları olacak. Yani işte Erdoğan’ın misyon müddetinin bir kez daha uzatılması, Anayasa değişikliği, 2028 seçimleri için muhalefetin içerisinde bir yarılma yaratma üzere sonuçları yahut buna yönelik hesaplar olabilecek. Lakin bence belirleyici olan bölgesel dinamiklerdir. Bu bölgeye dair yeni bir okumadır.
KÜRT SORUNU ÇÖZÜLÜRSE TÜRKİYE’DE DEMOKRATİKLEŞMENİN ÖNÜ DE AÇILIR
Ama Anayasa değişikliğiyle hükümetin daha despotik bir yere evrilebileceği istikametinde kuşkular de var.
2013-2015 devrinde de o tartışma vardı. Ben şunu düşünüyorum. Kürt sorunu Türkiye’de çözüldüğü vakit Türkiye’de demokratikleşmenin önüne geçemezsiniz. Yani bu silahlanmayı ortadan kaldırdığınız vakit, Türkiye’yi daha otoriter bir istikamete çekmeniz çok güç olur.
Bugün otoriterliğin temel kaynağı silah. Temel kaynağı çatışma. Devlet PKK’nin silahını münasebet göstererek bir taraftan Irak’ta operasyon yapıyor, bir taraftan Suriye’deki yapıyı önemli kıskaç altına alıyor. Kendi ülkesi içerisindeki demokratik standartları giderek aşağı çekiyor. Kayyım uygulamalarını bunun üzerinden yapıyor vesaire. Münasebetiyle Kürt sorununda silahın varlığı Türkiye’de otoriterleşmenin en değerli desteği. Biz bu desteği ortadan kaldırdığımızda, Kürt problemini siyasetin alanına soktuğumuzda, hukuk alanına soktuğumuzda otoriterleşmenin değil, daha demokratikleşme imkanının penceresinin açılacağını düşünüyorum. Türkiye’de canlı bir muhalefet var. Türkiye’de şu yahut bu ölçüde canlı bir basın var, sivil toplum var ve bunların önemli tartışmaları var. Bunların hepsinin susturulmasının, bastırılmasının en kıymetli nedenlerinden bir tanesi Kürt sorunu. Şayet siz Kürt problemini dediğim üzere silahsızlandırabilirseniz, devletin, iktidarın elindeki bütün bu imkanları elinden alacaksınız. Artık silah olmadığında kayyımı neye nazaran tayin edeceksiniz? Silah olmadığında anadil talebini nasıl terörle ilişkilendireceksiniz? Silah olmadığında lokal idareleri nasıl bölücülüğün içerisine sokacaksınız? Bunların hepsi devletin elindeki imkanlar. O nedenle ben silahın ortadan kalkmasının Türkiye’de otoriterleşmeye değil, tam bilakis demokratikleşmeye yol açacağını düşünüyorum.
İKTİDARDA BİR GÖRÜŞ BİRLİĞİ VAR
Adı konmamış sürecin bir tarafı olan hükümette Bahçeli ile Erdoğan ortasında bir tansiyon var mı sizce? Bahçeli’nin emsal soru karşısında gazeteciye işini bırakmasını önermesi de bir tansiyonun işareti güya.
Bazıları Bahçeli’nin yansısının yalnızca gazeteciye yönelik olmadığını düşünüyor. Artık kimileri, “iktidarın ortaklarının birbirinden haberi yok. Erdoğan’ın Bahçeli’den, Bahçeli’nin Erdoğan’ın haberi yok” diyor. Ben de bunun mümkün olmadığını düşünüyorum. Evet. Kullanılacak kelamlar, sözler taraflar ortasında kararlaştırılmış değildir elbette. Fakat genel çerçeve konusunda ben iktidarda bir görüş birliğinin olduğunu düşünüyorum. Yoksa Bahçeli’nin açıklamasının çabucak ertesinde Öcalan’ın görüş yasağı ortadan kaldırılmazdı. Onu Bahçeli yapmadı. Onu devlet kendisi, iktidar kendisi gerçekleştirdi. Birincisi bu. İkincisi Erdoğan’ın küme konuşmalarını dikkatli bir halde okuduğumuzda, Bahçeli’nin genel çerçevesini sahiplendiğini görüyoruz. Gerçekten son konuşmasında, “Biz terörün ortadan kaldırılması konusunda yek bedeniz, Cumhur İttifakı’nda rastgele bir görüş ayrılığı yoktur” üzere bir söz kullandı. Bahçeli’nin genel çerçevesini sahipleniyor lakin somut bahisleri konuşmaya gelince imtina ediyor. Örneğin Umut Hakkı hakkında, Öcalan’ın davet yapması hakkında hiç konuşmuyor.
Neden?
Elini açık etmiyor, bu biraz da Erdoğan’ın siyaset üslubuyla ilintili bir konu. Bir teklifin kamuoyunda nasıl algılandığı, kendisi için ne çeşit sonuçlar üreteceğini görüp ondan sonra adım atmaya çalışması üzere bir stili var Erdoğan’ın. Muhtemelen bundan dolayıdır. Münasebetiyle genel çerçeve üzerinde bir muahede var. Yol, sistem, sürat konusunda farklılık olabilir. Erdoğan’ın topa Bahçeli kadar girmemesinin sebebi de bu farklılıklardan kaynaklanıyor olabilir.
Fakat şunu da belirtmek lazım. Bu çok uzun sürdürülebilecek bir durum değil. Yani nihayetinde beşerler Erdoğan’dan da bu husus hakkında nasıl bir hal takındığını öğrenmek isteyeceklerdir. O nedenle ben önümüzdeki günlerde Erdoğan’ın Bahçeli’nin inisiyatifiyle başlayan bu süreç hakkındaki tavrını daha da netleştireceğini düşünüyorum.
TOPLUMUN YÜZDE 50’Sİ SÜRECİ DESTEKLİYOR
Diyarbakır’dan yola çıkarak, Türkiye’de beşerler nasıl yaklaşıyor Bahçeli’nin çıkışına? Şaşkınlık ve itiraz yerini dayanağa bırakır mı?
Bir defa süreci Bahçeli’nin başlatmasına beşerler büyük bir ehemmiyet atfediyorlar. Bu açıklamaları Erdoğan yapmış olsaydı bence bu kadar ehemmiyet atfedilmezdi. Zira Erdoğan daha evvel de bu çeşit teşebbüslerde bulunmuştu. Hatta 2013-2015 sürecinin devletin bütün ünitelerinin, yapılarının ortaklaştığı bir hareket, bir karar olmadığı, bunun AK Parti’nin bir icraatı olduğu, onun için akamete uğratıldığı istikametinde de çeşitli okumalar var. Sürecin Bahçeli ile başlatılması, devletin bu mevzuda yek beden olduğu, birlikte hareket edebileceği üzere bir algı ortaya çıkardı. O nedenle beşerler buna daha fazla kıymet verdi. Bahçeli’nin birden fazla kimliği var. Bahçeli sadece MHP Genel Başkanı değil, aynı zamanda Cumhur İttifakı’nın iki mimarından biri. Başka taraftan Bahçeli’nin temsil ettiği niyet devlet içerisinde son derece aktif. Bahçeli’ye direkt yahut dolaylı olarak yakın olan takımlar devlet içerisinde kritik noktaları tutuyorlar.
Dolayısıyla Bahçeli’nin bu türlü bir çıkış yapmasına beşerler çok büyük bir değer atfettiler ve tartışmanın bu kadar büyümesinin, merakın bu kadar alevlenmesinin sebebi de bu. ‘İnsanlar nasıl bakıyor’a gelince, artık çeşitli araştırmalar yapıldı bu mevzuda. Üzerinden daha bir ay geçti lakin iki üç tane önemli araştırma yapıldı ve insanlara “Bu süreç hakkında ne düşünüyorsunuz” diye soruldu. Araştırmaların ortaklaştığı nokta şu, toplumun yüzde 50’si bunu destekliyor. Ben bunu çok yüksek bir oran olarak görüyorum. 8 yıl yaşanan çatışma devrinden sonra, 8 yıllık anti-demokratik bir devirden sonra hala toplumun yarısının bir demokratik tahlile kapı aralaması son derece değerli ve bedelli. 2013-2015’te bu dayanak çok daha alttaydı, yüzde 30’lardaydı başladığında. O devir daha ağır bir medya takviyesiyle çok açık Erdoğan’ın inisiyatif almasıyla başlamış bir süreç fakat o vakit yüzde 30’larda başlamış bir süreç. Sonra yüzde 70’lere çıktı takviye. Artık yüzde 50’lerde başlamış olması bence toplumun bu tıp bir siyasete onay vereceğini, bu oranların ilerideki günlerde daha da yükselebileceğini gösteriyor. Bir de tekrar bu bağlamda şunu söylemek gerekir. Bu çeşit süreçlerde, sürecin lokomotifliğini üstlenen başkanların kendi tabanlarıyla, kendi kitleleriyle olan ilgileri son derece kıymetli. Hem Bahçeli’nin hem Erdoğan’ın kendi tabanlarında son derece güçlü kişilikler oldukları da muhakkak. Münasebetiyle Bahçeli’nin, 2013-2015 sürecindeki en olumsuz faktörlerden biri olan milliyetçi kesitten gelen tenkitleri değerli ölçüde önleyeceğini de öngörebiliriz. Erdoğan’ın kendi kitlesini ikna etmekte önemli bir muvaffakiyetinin olduğu muhakkak.
Dolayısıyla süreç şayet ilerlerse ve nitekim bu süreç içerisinde olumlu adımlar atılırsa, örneğin çatışmalar olmaz, operasyonlar gerçekleşmez, beşerler mevt haberleri almazsa ben toplumun bu sürece dayanağının kısa müddet içerisinde çok önemli manada yükseleceğini düşünüyorum.
Güncel siyasetten devam edersek, daha evvel Bahçeli’nin attığı ipi bu sefer Meclis’te İYİ Parti attı. CHP dahil muhalefet partilerinin tavrını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Evet, çok uygun bir noktaya temas ettik. 2013-2015’te süreci gerçekten destekleyen iki parti vardı. AK Parti ve HDP. Zira onlar sürecin taraflarıydı. CHP daha müteredit bir tutum içerisindeydi. Yani büsbütün engellemeyen ancak hızlandırmak konusunda da inisiyatif üstlenmeyen bir tutum içerisindeydi. MHP ise tam bir aksilik içerisindeydi. Biz Akil Beşerler heyetlerinin Anadolu’da gittiği yerlerde karşılaştığı protestoların neredeyse tamamını MHP teşkilatları organize ediyordu. Yani hem sokakta hem Meclis’te muhalefet MHP tarafından yürütülüyordu. Artık ise daha farklı bir tavır var ortada. Şayet bir süreç oluşacaksa bu süreç AK Parti ve MHP’nin imzasını taşıyacak. DEM Parti sürecin bir tarafı olarak içerisinde yer alacak. Zira Bahçeli açıklamasında DEM Parti’yi ve İmralı’yı adres gösterdi. Bunun yanında Gelecek Partisi, Saadet Partisi, DEVA Partisi, bunların hepsi bu sürece dayanaklarını bildirdiler. Bir tek muhalefet eden şu anda YETERLİ Parti. Hasebiyle bu süreç ilerler, Meclis’te birtakım düzenlemeler yapma gereği ortaya çıkarsa 2013-2015’ten çok daha olumlu bir tabloyla karşı karşıyayız. Bu manada daha düzgün bir noktada olduğumuzu söyleyebilirim.
CHP’nin buradaki hali son derece kıymetli. Ben CHP’nin tutumunu çok olumlu buluyorum. Özgür Özel hem Selahattin Demirtaş’la görüşmesinden sonra hem Diyarbakır’da yaptığı görüşmede bu süreci destekleyeceklerini, akan kanın durması için atılacak bütün adımların gerisinde olacaklarını söyledi. CHP’nin bu hali iki açıdan değerli. 2024 mahallî seçimlerini temel aldığımızda CHP şu anda Türkiye’nin birinci büyük partisi ve bu süreci destekliyor manası çıkar. İkincisi, CHP’nin bir de sembolik bir tartısı var. Cumhuriyetin kurucu partisi olduğu argümanını taşıyor. Dolayısıyla Cumhuriyetin kurucu partisi, Cumhuriyetin ikinci yüzyılında herkesin kendisini eşit hissedeceği devlet nizamının yaratılması gerektiğini savunuyor. Herkesin kendisini eşit hissedeceği, herkesin sahiden makbul vatandaş olacağı bir Türkiye’nin inşası da lakin Kürt probleminin tahlilinden geçer. Münasebetiyle CHP’nin buradaki tutumu da olumlu. O nedenle hem Meclis’teki tablo hem toplumun vermiş olduğu birinci tepkiler, sıkıntıyı çözmeye niyetlenen iradeyi çok daha üste taşımanın yerine sahip olduğumuzu gösteriyor. Bundan sonrası işte aktörlerin bunu becerebilme, bunu gerçekleştirme maharetlerine kalıyor.
“Süreci Bahçeli’nin başlatmasına beşerler büyük bir ehemmiyet atfediyorlar. Bu açıklamaları Erdoğan yapmış olsaydı bence bu kadar kıymet atfedilmezdi… Toplumun yüzde 50’si süreci destekliyor.” ROJAVA SORUNUNU ÇÖZMEDEN AÇILIMDAN BAHSETMENİN İMKANI YOK
Meselenin tahlili için öteki tarafta bulunan iradenin talepleri var. Anayasal teminattan anadilinde eğitime kadar. Bunların yanı sıra Türkiye’nin Suriye siyaseti da kıymetli. Mesela evvelki sürecin bitmesinin nedenlerinden birinin Türkiye’nin Rojava siyaseti olduğu söyleniyor.
En değerli sebep buydu bence. Lakin Türkiye’nin ya da hükümetin; sonun 40 kilometre ötesine geçme hayali ve hevesi var. Hükümete yakın isimlerin bu hayalin gerçekleşmesi için çabuk ettiklerini de görüyoruz.
Zaten Rojava sorununu çözmediğiniz surece gerçek manada bir açılımdan bahsetmenin imkanı yok. Yani PKK’nin Türkiye’ye karşı silahlarını bırakmasının da bence en kıymetli kuralı oradaki yapı ile Türkiye ortasında bir irtibatın, bir bağlantının kurulması. Oradaki yapının statüsü ne olacak? Türkiye onunla nasıl alaka kuracak? Türkiye oradaki yapıyı kabullenebilecek mi? Düğüm noktası budur. Münasebetiyle bir süreç olacaksa bu Suriye konusundaki mutabakat üzerinden ilerletilecektir. Bence şu anda devlet ve PKK’nin müzakere ettiği en kıymetli mevzu budur. Bunun dışında kalan mevzular yani Öcalan’ın, PKK yöneticilerinin tüzel durumu bu problem karşısında son derece ikincildir. Şayet Suriye’de taraflar bir muahedeye varırlarsa, başka bahisler içeride atılacak tüzel adımlarla çok daha rahat bir halde gerçekleşir. Lakin temel sorun burada bir mutabakat inşa etmek. 2013-15 sürecinde Suriye ile ilgili bir mutabakat inşa edilmediği için o süreç çökmüştü. Tarafların Suriye’ye atfettikleri mana farklıydı. PKK orada bir kazanım elde ettiğini ve bu kazanımı müdafaası gerektiğini düşünüyordu. Türkiye ise oradaki yapının kendisi için bir tehlike oluşturduğu kanaatindeydi. Makas açıldı ve kapanmayan makas sürecin kesilmesine neden oldu.
ROJAVA TÜRKİYE İÇİN BİR FIRSAT OLABİLİR
Şimdi taraflar Rojava ile ilgili bir mutabakata yakın mı? Bir de şu var doğal; ABD, Rusya, İran ve öbür ülkeler de Suriye’de. Onlar bir mutabakatın gerçekleşmesine müsaade verir mi?
Evet, ABD idaresinin bu hususta nasıl bir siyaset izleyeceği değerli parametrelerden bir tanesi. Amerika oradan çekilecek mi, çekilmeyecek mi? Muhtemelen bu PKK’nin de Türkiye devletinin de siyasetini etkileyecek. Rusya’nın vereceği reaksiyon kıymetli. Örneğin Rus temsilcilerinden bir tanesi dün Türkiye’nin Suriye’ye operasyon yapmasına karşı olduklarını açık bir formda söz etti. Suriye devletinin vereceği reaksiyon değerli. Türkiye bir taraftan Suriye ile olağanlaşmaya çalışırken öte taraftan Suriye topraklarına yönelik yeni bir operasyon başlatırsa bu olağanlaşmanın imkanı ortadan kalkar. Münasebetiyle çok aktörlü bir süreç var ortada.
Fakat burada temel bir mantaliteden hareket etmesi gerekiyor Türkiye’nin: Orası Türkiye için bir tehlike değil, Türkiye için bir fırsat da olabilir. Yani sıkıntıya bu halde bakarsak aktörleri ikna etmek imkanı çok artar. Bu hususları konuştuğumuzda daima hatırlatmak durumunda kalıyoruz. Türkiye bugün Suriye Kürdistanı için söylediği kelamların, lisana getirdiği kaygıların çok büyük bir kısmını daha evvel Irak Kürdistanı için de lisana getiriyordu. Oranın Türkiye için çok büyük bir tehdit oluşturduğunu söylüyor ve bunun üzerinden siyaset yürütüyordu. Oradaki siyasal aktörlere karşı tahkir edici bir lisan kullanıyordu vesaire. Lakin ortadan geçen çeyrek asırlık süreç Türkiye’nin bu endişelerinin aslında yersiz olduğunu gösterdi. Türkiye bugün Irak Kürdistanı ile son derece âlâ alakaları olan bir ülke. Hasebiyle orada Kürtlerin bir statü kazanmaları, orada Kürtlerin kendi kendilerini yönetme durumuna gelmeleri Türkiye için bir tehdit olmadı. Bu aklın bir benzerini Suriye için de oluşturabilirse, Türkiye bu sorunu çok daha rahatlıkla çözebilir.
Şimdi bunu söyleyince çok uzak üzere geliyor insanlara yahut hiç gerçekleşmez üzere geliyor fakat beşerler şunu hatırlamalı. Çok değil, daha 10 yıl evvel Salih Müslim, Asya Abdullah daima Türkiye’deydi. Türkiye ile görüşmeler yürütüyorlardı. Müzakereler gerçekleştiriyorlardı. O nedenle Türkiye’nin buradaki bir Kürt yapılanmasının tehdit olacağı fikrinden kendisini kurtarması gerekir. Biz bunu bir fırsat olarak nasıl kullanabiliriz? Hem Türkiye’nin büyümesi hem oradaki Kürt yapılanmasının inşa edilmesi için bunu nasıl kullanabiliriz? Bu akıl üzerinden bir siyaset üretmek lazım. Bu dehşetler üzerinden siyaset yaparsanız oradan bir tahlil çıkmaz. 40 kilometre derinliğe girdiğinizde çıkmanız sorun olacak. İşte Suriye ile anlaşmak istiyorsunuz, Esad ile olağanlaşmak istiyorsunuz lakin Esad her şeyden evvel sizin topraklarından çıkmanızı talep ediyor. Öncelikli koşulu bu. Bunu gerçekleştirmediğiniz surece bir normalleşmeden bahsetmeyeceğiz diyor vesaire. O nedenle daha da derinlere girmek, yeni operasyonlar yapmak bir tahlil oluşturmaz bu süreç içerisinde.
Sorun, “Sınırımızda PKK devleti istemiyoruz” cümlesinde düğümleniyor güya.
Bu haliyle devletin o yapıyı kabul etmesinin sıkıntı olduğunu düşünüyorum. Hasebiyle birtakım talepleri var. Farklı aktörlerin de bu idari yapı içerisinde yer alması, farklı kimliklere mensupların da bu yapı içerisinde yer almasına dair birtakım talepleri var. Aslında bunu bence PYD idaresi de görüyor. Hakikaten Mazlum Abdi geçen gün yapmış olduğu açıklamada ENKS ile görüşmelere tekrar başladıklarını tabir etti. Tekrar Arap aşiretleri ile görüşmelerinin sürdüğünü söz etti. Münasebetiyle Suriye’deki yapı daha çoğulcu bir yapı olursa, oradaki iktidar mimarisi bu biçimde gelişirse, Türkiye’nin de onunla alaka kurma, onu kabul etme ihtimali daha artar üzere gözüküyor.
TARAFLARIN MUAHEDESİ İÇİN GEREKLİ YER OLUŞTU
Geçtiğimiz günlerde DİTAM’ın düzenlediği bir toplantı vardı ve siz de orada bir konuşma yaptınız. Toplantı ortasında çok optimist olduğunuzu söylemiştim. Bu iyimserliğinizi koruduğunuzu seziyorum, bunun nedeni nedir?
Dış faktörlerin son derece tesirli olduğu bir süreçten geçiyoruz ancak nihayetinde burada şayet bir barış inşa edilecekse asıl aktörler Türkiye’deki aktörler olacak. PKK, Öcalan, Kandil ve gibisi aktörler. Onların nasıl bir siyaset izleyeceği belirleyici olacaktır diye düşünüyorum. Bu kurallara baktığımızda aslında iki tarafın da bir mutabakat yapmaları için gerekli şartların ve gerekli yerin oluştuğu kanaatindeyim. Türkiye bir müddetten beri 8 yıldır izlediği olağandışı siyasetleri toparlama yoluna gidiyor. 2023 Mayısı’ndan sonra Türkiye’nin Avrupa, ABD ve Ortadoğu’daki bağlarını toparlamaya başladığını gördük. Daha evvel çok sert tabirler kullanılan bütün devletlerle birlikte bağları geliştirmeye çalışan, kırıp döktüklerini onarmaya çalışan bir lisan var. Öteki taraftan Türkiye çok önemli bir ekonomik kriz içerisinde. Bu ekonomik krizin en kıymetli sebeplerinden bir tanesi hiç kuşkusuz Kürt problemi. Şayet bu krizi sonlandırmak istiyorsanız Kürt problemini bir formda çözmeniz gerekiyor. Bir taraftan Ortadoğu’da bir belirsizlik var, bu belirsizlik halinde Türkiye’yi daha inançlı bir liman haline getirmeniz gerekiyorsa da Kürt sıkıntısını çözmeniz gerekiyor.
Dolayısıyla devlet açısından baktığınızda Kürt sıkıntısını çözme konusunda bir siyaset ürettiğinde, bu siyaseti topluma rahatlıkla anlatabileceği ve kabul edilebileceği bir ortam var. Öteki taraftan PKK açısından baktığınızda, PKK’nin Türkiye’deki aksiyonları neredeyse sıfırlanmış, hareket alanı son derece daralmış durumda. Öteki taraftan Suriye’de bir yapı var. Bu yapının yasallaşmasını, memleketler arası toplulukla ilgi kurmasını, bu ortada Türkiye ile de münasebet kurmasını isteyen bir durum var. Bu gayeleri gerçekleştirmek için de sizin müzakere etmeniz, anlaşmanız lazım. Türkiye ile çatışarak bunları gerçekleştiremezsiniz.
Yani silahları ortadan kaldırabilecek bir mutabakat, her iki taraf için de kazanılacak bir durumun olduğunu gösteriyor. Fakat süreç nasıl akar bunu bilemiyoruz. O toplantıda şunu da söylemiştim. Bu tıp süreçlerin şöyle bir yazgısı var. Şayet süreç uygun ilerler, taraflar muahedeyi yapacak basireti gösterirlerse sorunun değerli bir kısmını çözerler. Ondan sonra demokratik siyaset içerisinde gayret devam eder. Ancak şayet bu cins süreçlerde taraflar anlaşmazlar ve tekrar çatışma derinleşirse o vakit çok daha sert bir dalga bizim üzerimize gelebilir. Biz bunu çok kere deneyim ettik. Yani 93’teki birinci ateşkesten sonra, PKK’nin birinci ateşkes ilanından sonra başlayan çok önemli bir şiddet dalgası yaşandı. İşte 2011’de Oslo sürecinin bitmesi, Silvan saldırısından sonra muazzam bir şiddet dalgası. 2015’te tahlil sürecinin bitmesinden sonra çatışmaların yine ağırlaştığı bir devir. Münasebetiyle şayet bu türlü bir sürece başlıyorsanız daha sonra ortamın sertleşmemesi, çatışmanın derinleşmemesi için bu süreci son derece hassasiyetle yürütmeniz ve muvaffakiyete götürmeniz gerekiyor. Benim umutlu olmam biraz bu süreçlere dair tecrübelerle ilgili. Alışılmış ki hepimizin birtakım umutları var. Bir sorumluluk duyuyoruz, onları lisana getiriyoruz. Lakin en sonunda tekrar inşallah diyoruz.
TOPLUM SİYASETTE KARARLILIĞINI GÖSTERDİ
İç ve dış şartların Türkiye’yi Kürtlerle bir formda uzlaşmak zorunda bıraktığı söz ediliyor ve Kürtlerin bunu fırsata çevirmesi gerektiği vurgulanıyor.
Öyle bir okuma da var. Muhtemelen PKK’nin içerisinde de bu tıp okuma yapanlar var. İşte Ortadoğu’nun yüzyıllık bahtının, tarihinin değiştiğini, haritaların değişeceğini söyleyenler var. Ve bu türlü bir belirsizlik ortamında Kürtlerin de büyük bir fırsata sahip olacakları, o nedenle bu fırsatı değerlendirmeleri gerektiğini söyleyenler var. İşte “İsrail bu akınların dozunu artıracak, İran’da ve Suriye’de bir rejim değişikliği meydana getirecek. İran’daki, Suriye’deki Kürtler için orijinal alanlar açacak ve bu alanlardan Kürtler daha büyük bir kazanım elde edecekler…”
Bunların bu biçimde gerçekleşeceği kuşkulu. Yani İran’da ve Suriye’de bir rejim değişikliği gerçekleşeceği kuşkulu. Velev ki değişti, bunun Kürtler için olumlu bir tablo ortaya çıkaracağı da kuşkulu. O nedenle bu kadar belirsizlikler üzerinden Kürtler için bir memnun son tablosu çizmenin ben gerçekçi olmadığını düşünüyorum. Bu kadar büyük hayalleri ortaya koyarsanız yahut gayeleri büyütürseniz yıkım da çok daha büyük olabilir. O nedenle Kürtlerin, Kürt siyasal aktörlerin bu kaideleri mümkün mertebe serinkanlı bir formda değerlendirmeleri, bunun üzerine bir siyaset inşa etmeleri gerekiyor. Yoksa hayaller üzerinden bir siyaset inşa ederseniz, o vakit onun yıkımı da çok daha derin olabilir.
Şunu da eklemek gerekebilir: Devletin ve PKK’nin silahlı çabayı sürdürebilmesi için silahlı çabayı destekleyen bir sosyolojinin olması lazım. O denli bir sosyoloji yok. Hasebiyle bu işi siyasetin bir konusu haline getirmek PKK açısından da hakikat tercihi tabir ediyor. Beşerler çatışmak, savaşmak istemiyorlar artık. Artık beşerler siyaseten bu sıkıntıyı çözmek istiyorlar. Siyasetin yolunun çok güç olduğunu biliyor beşerler. Türkiye’de demokrasinin çok önemli sorunlarının olduğunu biliyor vesaire. Lakin buna karşın siyasi imkanı kullanmak istiyorlar. 8 yıl belediyeni almışlar, seçimde tekrar belediyeni kazanıyorsun. Bu siyasette bir kararlılığı gösteriyor. “Kardeşim ben bu yolda inat ediyorum” diyen bir kararlılık var.
Sen sormuştun, “toplum nasıl bakıyor bu sürece” diye. Devlet tahlile karar verirse, buna Türkiye toplumunu ikna edebileceğini düşünüyorum. Çeşitli argümanlar üzerinden ikna edilebilir. Daha güçlü, daha inançlı, daha büyük bir Türkiye üzerinden bunu çözebiliriz. Ve sürecin içinde Erdoğan ile Bahçeli’nin yer alması, hem milliyetçi kesiti hem muhafazakâr dindar kısmı ikna edebilir.
Fakat PKK Kürtleri savaşa ikna edebilir mi? Kürt sosyolojisi çok önemli değişti. 90’lı yıllardaki Kürt sosyolojisi yok artık. 90’lı yıllarda olmayan deneyimleri edindi siyasetle. Bunu da çatışmanın bitmesi, silahların sona erdirilmesi açısından kıymetli bir dinamik, değerli bir faktör olarak pahalandırmak lazım.
